Pazar , MÖ.. 64 yılında Pompeius tarafından “Athena” adıyla kurulmuştur. Grekçe bir sözcük olan “Athena”, Latince de, Minerva akıl güzellik ve hikmet anlamındadır.Roma konsülü Pompeius tarafından kurulan Athena, uzun bir süre Roma’ya bağlı kalmış. Athena, dağları geçit vermeyen bir özelliğe sahip olduğundan, zamanın istilacılarından kaçan Grekler, Gürcüler, Mergeller ve Ermenilerin de sığınak yeri olmuştur.
Yeryüzünde Müslümanlığın doğuşundan sonra, Emeviler döneminde Anadolu’nun, özellikle güney bölümlerinde büyük kuşatmalar olmasına karşın, Athena bölgesine Müslümanların geldiğine ilişkin hiçbir belgeye rastlanmamıştır.İlçenin Müslümanlıkla doğrudan temasa geçmesi Türklerin Müslümanlığı kabulü ile başlar. Pazar ve bölgesi 1054 yılında da Müslümanlığı tamamen kabul eder,Trabzon’un Rum Pontus imparatorluğundan kurtarılması Fatih Sultan Mehmet tarafından 1461 yılında gerçekleşince Rize sahilleri tamamen Osmanlıların eline geçmiştir.
Athena bölgesi de Türk egemenliğine katılınca Pazar, Ali Paşa’nın emrindeki komutanlara tımar olarak verilmiştir.Erzurum halkının bir bölümü Yavuz Sultan Selim döneminde Rize’ye yerleştirilmiştir.Pazar Osmanlı döneminde, uzun bir süre tımar olarak yönetilmiştir. Batum, Rusya’ya bırakılmadan önce ona bağlı bir ilçe olarak kalmış, 1864 yılında da tamamen ilçe durumuna getirilmiştir,İlçemiz 1916 yılında Rus işgaline uğramış, 1918 de Rus işgalinden kurtulmuştur.
Cumhuriyet döneminde 1928 yılında Athena adı Pazar adıyla değiştirilmiştir. Pazar’da “Pazar yeri” anlamında kullanılmıştır.
İlçemizin Tarihi İlçemize ait yazılı tarih öncesine rastlayan herhangi bir yerleşmeyi aydınlatacak çok net bulgulara rastlanmamakla beraber,yazılı tarihle beraber yöremizde yaşayanların genelde hayvancılık ve tarımla uğraştıkları bilinmektedir.M.Ö 2000-1200 yılları arsında yöremiz Hititlerin etkisi altında kaldığı sanılmaktadır. M.Ö V111. Yüzyılda Mile tos’lu denizciler “Pazar yeri” adı verilen bir yerleşim birimini Kafkas sahil yerleşim birimlerine ulaşacak bir merkez koloni şeklinde oluşturmuşlardır.Yöre bir müddet sonra “Med” lerin daha sonra da Preslerin eline geçmiştir.
Yunan prenslerinden,biri gemilerle yöremize geldikleri ve ilçemizin önünde durduklarında denizden görünüşünü bir site devleti olan “Atina” ya benzettiğinden “ Atina-Athena olarak adlandırmış ve Atina olarak adını almıştır.
Atina M.Ö.150 yılda Pontus krallığı hakimiyetine girer. M.Ö.66 da Roma İmparatorluğunun etkisine girer. M.S.395 te Roma İmparatorluğunun ikiye ayrılmasıyla Bizans’ın egemenliğine girer.
Atina 1204 yılında Trabzon Rum İmparatorluğuna tekrar geçmesinden sonra çeşitli göçlerin altında kalan Kafkas Milletlerinden Lazların-Megrellerin Abhazaların,Gürcülerin işgaline uğrayan Atina 1461 de Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon seferinden sonra Osmanlı Türk egemenliğine geçer.1571 de Abhaza korsanların yağmasına maruz kaldı.1854 yılında Belediye olan 1864 yılında İlçe olan Atina 1877’ye kadar Batum sancağına bağlı tek ilçe idi.1877-1877 Osmanlı-Rus savaşından sonra Batum Ruslara kalınca önce Çoruh iline bağlandı.Daha sonrada idari yapıda Rize il olunca Rize iline bağlı tek ilçe oldu. İlçemiz 1915 te Rus işgaline uğrar.10 Mart 1918 de işgalden kurtulur.O tarihlerde,Ardeşen, Çamlıhemşin, Hemşin beldeleri Pazar ilçesine bağlı birer yerleşim birimleri idi.Sıra ile önce Ardeşen,sonra Çamlıhemşin ve Hemşin beldeleri ilçe statüsüne geçerek idari yapıda ilçemizden ayrıldılar.İlçemizin 1928 yılında “ Atina “ olan adı “PAZAR” olarak değiştirildi
Bugünkü tarih itibarı ile ilçemizde halen Nüfus kütüğüne kayıtlı ve hayatta olan 75.000(bin) kişi bulunmaktadır.17.000 (bin)Şehir merkezi 18.000 (bin) köy olmak üzere toplam 35.000.(bin) kişi yaşamakta olup 40.000(bin) kişi ilçe dışında ikamet etmektedir.
Kaynak : Gelenek Görenekleriyle PAZAR. Adnan SOLAK
