Yeni Afet Ve Acil Durum Önlemleri Alınmalıdır

Afet ve Acil Durumlarda meydana gelen artışlar, ivedi olarak yeni Afet ve Acil Durum Önlemleri alınmasını gerekli kılmaktadır. Deprem, Orman Yangını, Örtü Yangını, Tarla Yangını, Su Baskını, Sel, Çığ, Kuraklık gibi çok çeşitli Afet ve Acil Durumların sıkça yaşandığı bir coğrafyada yaşamaktayız. Özellikle son yıllarda Afet ve Acil Durumların sayısında önemli bir artış gözlemlenmekte, bu durum can ve mal kayıplarında artışa neden olmaktadır. Bu nedenle Afet ve Acil Durumlara karşı sürekli olarak önlem almak ve mevcut tedbirleri geliştirmek bir zorunluluktur. Ülkemizde afet yönetiminden sorumlu ana kurum Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’dır (AFAD). AFAD; itfaiye, UMKE, Kızılay, JAK, PAK ve diğer gönüllü kuruluşlarla koordineli şekilde afet yönetimi organizasyonunu ve lojistiğini sağlamaktadır.

Afetlere karşı alınacak önlemler üç aşamada değerlendirilebilir: Afet öncesi, afet sırası ve afet sonrası. Bu yazıda, her üç aşama detaylı şekilde ele alınacaktır.

1. Afet Öncesi Hazırlıklar:

Afet öncesi hazırlıklar, afetle mücadelede en kritik aşamadır. Bu süreçte alınacak önlemler, yaşanabilecek can ve mal kayıplarını en aza indirir. Bu kapsamda eğitimler, tatbikatlar, yerleşim yerlerinin seçimi, zemin etüdü, yapı kalitesi ve alınacak bireysel önlemler büyük önem taşımaktadır.

Her konutta, iş yerinde, okulda, hastanede, yurtta, otelde ve sanayi tesisinde mutlaka bir afet planı hazırlanmalı; afet dolabı ve afet çantası oluşturulmalıdır. Bu hazırlıklar sayesinde afet anında panik ve karmaşa yaşanmasının önüne geçilebilir. Kurumlar arası iş birliği, eğitimler ve tatbikatlar bu sürecin temel yapı taşlarıdır.

Marmara Üniversitesi tarafından düzenlenen “Sivil Strateji Sempozyumu” gibi eğitici faaliyetlerin tüm okullara ve topluma yayılması, afet bilincinin erken yaşta, anaokulundan itibaren kazandırılması gerekmektedir. Afet öncesi yapılacak hazırlıklar, hem afet anındaki hem de sonrasındaki olumsuzlukları azaltacaktır.

Ülkemizde Ulusal Afet Müdahale Planı (TAMP) ve İl Risk Azaltma Planı (İRAP) yürürlükte olsa da Bölgesel Afet Planı (BAP) ve Mevsimsel Afet Planı (MAP) henüz uygulamaya konulmamıştır. 6 Şubat depremlerinde görüldüğü gibi çok ili etkileyen afetlerde organizasyon eksiklikleri yaşanmaktadır. Bu nedenle bölgesel çalışma grupları kurulmalı ve bölgesel tatbikatlar gerçekleştirilmelidir.

2. Afet Sırası Hazırlıklar:

Afet sırasında, afet öncesinde hazırlanan plan, çanta ve dolapların soğukkanlılıkla uygulanması hayati önem taşır. Deprem anında “Çök-Kapan-Tutun” yöntemiyle yaşam üçgeni oluşturmak, ilk olarak bireysel can güvenliğini sağlamak gereklidir. Yangın gibi diğer afet türlerinde ise ilk müdahalenin vakit kaybetmeden yapılması büyük önem arz eder.

Kişisel güvenliğimizi sağladıktan sonra çevremizdeki diğer afetzedelere yardım etmek, afet anında toplum dayanışmasının bir göstergesidir. Ancak bu sürecin başarılı olabilmesi için öncesinde yeterli bilinçlendirme ve hazırlığın yapılmış olması şarttır.

3. Afet Sonrası Hazırlıklar:

Afet sonrası dönemde özellikle ilk 72 saat kritik öneme sahiptir. Bu süreçte bireylerin kendi yaşamlarını idame ettirmesi ve çevrelerine yardım edebilecek düzeyde hazırlıklı olmaları gerekmektedir. Bu doğrultuda daha önce hazırlanmış afet planları, afet çantası ve dolabı, alınan eğitimler ve bilinçlendirme çalışmaları devreye girmelidir.

Afetler sonrasında haberleşme altyapısının çökebileceği, ulaşımın aksayabileceği göz önüne alınarak, bu ilk 72 saat boyunca bireylerin mevcut imkanlarla hareket etmesi gereklidir.

Ülkemizde farklı bölgelere göre farklı afet riskleri bulunmaktadır. Örneğin: Karadeniz sahil şeridinde heyelan ve sel baskınları, Doğu Anadolu’da çığ felaketleri, Ege ve Akdeniz’de orman yangınları, İç Anadolu’da kuraklık ve su sıkıntısı gibi nedenlerden dolayı, bölgesel afet planlaması yapılmalı ve bölgeye özel tatbikatlar uygulanmalıdır. Afet sonrasında yaşanabilecek panik ve yağma olaylarına karşı güvenlik önlemleri alınmalı; vatandaşlar bilinçlendirilmelidir. Devletimiz sahra çadırları, hastaneler, konteyner kentler kurarak halkın yaralarını sarmaya çalışmaktadır. Bu süreçte vatandaşların bilinçli ve işbirliği içinde hareket etmesi, müdahalenin etkinliğini artıracaktır.

Sonuç ve Öneriler:

1. Afet ve Acil Durumlarda can ve mal kayıplarını azaltmak için hazırlıklar sürekli hale getirilmeli, tabana yayılmalı ve yeni stratejiler geliştirilmelidir.

2. Bölgesel Afet Planı (BAP) ve Mevsimsel Afet Planı (MAP) hazırlanmalı ve uygulanmalıdır. Özellikle yaz aylarında Ege ve Akdeniz Bölgesinde yaşanan orman yangınlarına karşı kalıcı önlemler alınmalıdır. Kastı olarak orman yakanlar için caydırıcı kanunlar çıkartılmalıdır. Orman içlerinde yangınlarda helikopterlerin su alabilmesi için yapay göller yapılmalıdır. Yeni yangın yolları yapılmalıdır. Karadeniz Bölgesinde olabilecek orman yangınları için hazırlık yapılmalıdır. Kamera ve drone ile gözetleme düzenli gözetleme yapılmalıdır.

3. Afet eğitimi, anaokulundan itibaren başlatılmalı, hayatın her alanına yayılmalı ve bu bilinç ömür boyu devam etmelidir.

4. Yaşanılan konut ve işyerlerinde tehlike avı, afet müdahale planı ve risk analizi yapılmalı; gerekli önlemler alınmalıdır.

5. Her binada Afet Acil Durum Planı, Afet Ekipleri, Afet Dolabı, Yangın Dolabı ve Afet Çantası hazır bulundurulmalı ve belirli periyotlarla güncellenmelidir. Köy, Mahalle, İlçe ve İl’de Gönüllü Afet Ekipleri oluşturulmalı, Arama Kurtarma Dernekleri kurulmalı ve lojistik ve maddi olarak desteklenmelidir.

6. Sanayi kuruluşları, afet ve acil durumlar için güvenli bölgelere kaydırılmalıdır. Marmara Bölgesi’nde olası bir deprem, ülke ekonomisini ciddi şekilde etkileyebilir. Bu nedenle yeni yerleşim yerleri ve yeni sanayi bölgeleri kurulmalıdır.

7. Fay hattı üzerinde bulunan yerleşim yerleri kademeli olarak tahliye edilmeli, yeni ve güvenli yerleşim alanları oluşturulmalıdır. Alternatif ulaşım yolları belirlenerek Afet ve Acil Durum müdahale çalışmaları geliştirilmelidir.

Şener Mengene

Afet Acil Durum Uzmanı – Araştırmacı-Yazar

Strateji Enstitüsü | Stratejik Araştırmalar Merkezi