Atatürk’ün Kadım Dostu Ali Rıza Zırh
1888 yılında Rize’de doğdu. Babası Zırhzade Mehmet Salih, annesi Kâmile Hanımdır. 26 Kasım 1920’de Rukiye Hanımla evlendi. Mehmet Turhan, Mete ve Eski Danışma Meclisi – Eski Danıştay Başkanı Süleyman Sırrı Kırcalı’nın eşi olan Suna (Kırcalı’nın) babasıdır. Muhittin Efendi İlkokulunu, Bayazıt Rüştiyesini, Mercan İdadisini bitirdikten sonra Hukuk Mektebinden mezun oldu.
Kurtuluşa Yürek Verdi
Gözlerindeki rahatsızlığı nedeniyle sağlık kurulu raporu ile silahsız sınıfa ayrıldı ve askerliğini er olarak yaptı. Genel Savaşta Anafartalar Divanı Harp Kâtipliğinde, 16. Kolordu ve 2. Ordu müşavirliklerinde bulundu. Terhisten sonra İstanbul’da ticaretle uğraştı. TBMM’nin 2. Dönem seçimlerine katıldı. 15 Eylül 1923’te yapılan seçimde 416 oy alarak Rize’den milletvekili seçildi. 12 Ağustos 1923’te Meclise katıldı, aynı gün mazbatası onaylandı.
İstiklal Mahkemesi Üyesi
İstida, Sıhhiye ve Muaveneti İçtimaiye ve Kanunu Esasi komisyonlarında çalıştı. Dilekçe ve Kanunu Esasi Komisyonu kâtipliklerine, Dilekçe Komisyonu Sözcülüğüne, 20 Mart 1925 tarihinde Ankara İstiklâl Mahkemesi üyeliğine seçildi. Başkanlığını Afyonkarahisar Milletvekili Ali (Çetinkaya) Bey, üyeliklerini Gaziantep Milletvekili Kılıç Ali Bey, Aydın Milletvekili Reşit Galip Rey, Rize Milletvekili Ali Rıza (Zırh) Bey ve Savcılığını Denizli Milletvekili Necip Ali (Küçüka) Bey’in yaptığı, üyelerinden dördünün adı Ali olduğu için İstiklal Mahkemesi Aliler Mahkemesi olarak da anılıyordu. Maraş’ın kurtuluş törenlerine katılan heyette yer aldı.
Atatürk’ü Rize’de Karşıladı
Askerlik Mükellefiyeti Kanununun Değiştirilmesi Hakkında Kanun Teklifi, değişik konularda on ayrı önerge verdi. Genel Kurulda dört ayrı konuda konuşması vardır. Bezmiâlem Kız Lisesinden kaçırılan kız, Rize ve çevresinin sağlık teşkilâtı ve Rize’nin ağaç dikim sahası konularında soru önergeleri vardır. Rize ziyaretinde Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ü Genç Türkiye Cumhuriyeti’nin çiçeği burnunda vilayeti Rize, 1924 yılının 17-18 Eylül’de en anlamlı günlerinden birini yaşadı. Rize’ye eşi Latife Hanım ile gelen Mustafa Kemal Atatürk’ü karşılayanlar arasında yer alıyordu. Atatürk’ün sohbetlerinde yer alan güvenini kazanan isimlerden biriydi.
Beş Dönem Vekillik Yaptı
Rize’den 2-3-4 ve 6. Dönem Rize 5. Dönemde 1933 yılında Rize ve Artvin vilayetlerinin birleştirilmesiyle oluşturulan Çoruh vilayetin milletvekili seçildi. Rize ilinde en uzun süre vekillik eden Ali Rıza Zırh’tır. 8 Mayıs 1951 tarihinde Ankara’da vefat etti. Asri Mezarlıkta 14 ada, 15 parselde toprağa verildi. İstanbul, Eminönü İlçesi Hocahamza Mahallesi, Dedeoğlu Yokuşu Sokağı, 71 nolu evde nüfusa kayıtlıydı.
Nadir Kitaplara İlgisi Büyüktü
Ankara’nın başkent olmasıyla birçok bürokrat ve vekil Ankara’ya göçmüş ve kendileriyle beraber kütüphanelerini de getirmişlerdir. Bir rivayete göre Rize Mebusu Ali Zırh kendisiyle birlikte Ankara’ya iki odayı dolduracak kadar kitap getirmiş. Rahmetli olduktan sonra da kütüphanesini Gavur Ali (Ali Rıza Özsoy) lakaplı Ankaralı bir sahaf satın almıştı. Devamını Sami Önal’ın Kebikeç dergisindeki Ankara kitapçılık tarihi ile ilgili yazısından alıntılayalım: “Eski Rize milletvekili Ali Zırh’ın kitaplığı Selanik caddesindeki Gavur Ali’ye düştüğü zaman yer yerinden oynamıştı. Ali Bey 25 bin liraya satın aldığı 10 bin eski ve yeni yazı kitabı yıllarca sata sata bitirememiş, kitapseverlerin yüreklerini hoplatmıştı.”
