1. Haberler
  2. Rize Bigileri
  3. Güneyce (Varda) Tarihi

Güneyce (Varda) Tarihi

service
Paylaş

Bu Yazıyı Paylaş

veya linki kopyala

Bu itibarla, 1834 tarihli Of nüfus defterlerinde alınan belgelere göre; Güneyce, 1853 tarihine kadar (Kuray’i Seba İkizdere’nin nahiye – bucak oluşuna kadar) Of ilçesine bağlı bir köydü. İkizdere’nin nahiye oluşuyla İkizdere’ye bağlanarak Rize İli sınırlarına dâhil oldu.

Bu belgelerin Varda köyünün yerini Nehr-i Balta yani maki havzasında göstermesi ayrıca düşündürücüdür. Maki havzasında Kolafoğa deresinde güneyde olan alan Güneycenindir fakat köyün asıl yerleşim alanı İyidere (Karapatumaz) havzasındadır.

Bu nüfus yazımında sadece erkekler yazılmıştır. Kadınların nüfus kaydı bu belgede bulunmamaktadır. Osmanlı Devletinin bu nüfus sayımını yapmasındaki amaç, askere alınacakları tespit etmek ve vergi mükelleflerini belirlemektir.

Bu sayıma göre; Güneyce’ de 97 hane ve 405 erkek nüfus vardır. Tahmini olarak bir o kadar da kadın nüfus olduğunu düşünürsek 1834 tarihinde Güneyce’nin kadın ve erkek olmak üzere 1.000 civarında nüfusu olduğu düşünülmektedir.

Bu verilere göre ortalama hane başı on nüfus yapmaktadır. Bu dönemde Güneyce’ de doğurganlık oranı fazlaydı ve ayrıca birleşik aile yaşamı vardı. Güneyce’de yerleşimin M.Ö.’ye dayandığı,tarihi ipek yolu üzerinde oluşu ve yer isimlerini dedelerimizden önce burayı yurt tutanlar tarafından verildiğini göz önüne aldığımızda kuvvetle muhtemeldir.

1834 tarihli nüfus yazım belgelerinden Güneyce’de hiçbir Gayr-i Müslim nüfusun olmadığını görüyoruz. Bundan da 1834’te Güneyce’de yaşayanların %100 ünün Türk ve Müslüman oldukları ortaya çıkmaktadır.

Kuray-i Seba (İkizdere) ve Varda (Güneyce) da, kısaca İyidere (Karapatumaz) vadisinde Türkleşme 1150-1200 yılları arası (Erzurum da Saltukoğulları Devleti) dönemine indiğini söyleyebiliriz. Asıl Türkleşme 1500-1520 yılları arası Yavuz Sultan Selim döneminde olduğu da tarihi kaynaklardan ifade edilmektedir.

İyidere (Karapatumaz) vadisine yerleşenlerin %80 oranında Akkoyunlu Türkü oldukları da düşünülmektedir.

Halkın devrik cümle kullanması, sert ünsüzlerin kullanımı bizi Orta Asya’ya Türkmenistan’a götürmektedir. Fakat Güneyce’ de Sipahioğulları, İkizdere’de Karamanlar gibi Konya-Karaman’dan Fatih Sultan Mehmet döneminde mecburi göçe tabi tutulan ailelerin de olduğu görülmektedir.

Bu çerçevede eski otaktan halk ya göç etti, ya da mecburi göçe tabibi tutulmuşlardır.

Çevremizde Türkleşmenin yoğun olarak Erzurum ve Bayburt üzerinden, İspir-Kuray-i Seba (İkizdere), Bayburt, , Bayburt-mesaraş (Görsel-çiçekli), Varda tarihi ipek yolu güzergâhlarında olduğu izlenmiştir.

Eskipazar da baltacı vadisinden Çayeli ve Güneysu’ya uzanan bölgede Rize ağzı dediğimiz devrik cümle ve sert ünsüzlerin kullanım özelliği düşünüldüğünde güneyden kuzeye doğru bir göç yaşanarak çevremize Türk nüfusun yerleştiği düşünülmektedir. Ayrıca sahil ve deniz yoluyla da bölgeye Türk nüfus gelmiştir.

1700’lü yıllarından önce sahil yerleşim için çok cazip değildi. Az bir arpa ve pirinç ekiliyor vesıtma gibi hastalıklar nedeniyle yerleşim azdı. Ayrıca güvenlikte önemli bir sorundu.

İç kesimlerde yani güneyde arpa-buğday ekimi ve yaylalara yakınlığı nedeniyle hayvancılık çok gelişmişti.

1650-1700 yıllarında patates ve mısırın bölgemize gelişi (patates ve mısırın anavatanı Amerika kıtasıdır) güneyden kuzeye doğru yanı dağdan sahile doğru göçü hızlandırmıştır. Bu sayede sahil önem kazanmıştır.

Güneyce’ de tarih boyu yoğun bir nüfus yaşamıştır. 1834 tarihindeki nüfus sayım belgelerinden tespit edilen 1000 nüfus bunu göstermektedir. Kuray-i Seba (İkizdere) de ikinci yoğun nüfus Anzer (Ballıköy) de yaşamıştır. 1877 tarihli Osmanlı vergi kayıtlarına göre Güneyce 12.000 krş, Anzer 10.000 krş Osmanlı Devletine hayvancılık vergisi veriyordu.

Güneyce’ de yaşayan 1834-1904 Osmanlı nüfus sayımlarına göre tüm Güneyceliler özbeöz Türk’tür.

1834 Osmanlı nüfus sayımına göre Güneyce’ de 62 akraba (Babaerkil) yaşıyorken, 1904 tarihli Osmanlı nüfus sayımında tespit edilen duruma göre yaklaşık 70 yılda bu akrabaların epeyce bir kısmının Güneyce’den göç ettiği görülmüştür.

1904 yılındaki sayımlarda ise Güneyce’nin nüfusunun 1623 kişi olduğu ve bununda 850 kadın, 773 erkek olduğu tespit edilmiştir. 1834-1904 yılları arası Güneyce’den göç edenler dışında, yeni gelenler ve nüfus artışıyla bu nüfusa ulaşıldığı tahmin edilmektedir. Bu nüfus sayımına göre kadın nüfus 77 kişi fazlaydı.

1834 YILINDA GÜNEYCE’DE İKAMET EDEN AKRABALAR

1 Selimoğlu 32 Velioğlu

2 Yağcıoğlu 33 Tozkoparanoğlu

3 Çallıoğlu 34 Deliçilesizoğlu

4 Ustahüseyinoğlu 35 Ekşioğlu

5 Mahmudağaoğlu 36 Ahmetpaşaoğlu

6 Ahmetbaşaoğlu 37 Delimehmedoğlu

7 Hacıibraimoğlu 38 Hacıhüseyinoğlu

8 Kuşakoğlu 39 Mollamustafaoğlu

9 Beşiroğlu 40 Aliçebioğlu (Aliçepoğlu)

10 Hacımustafaoğlu 41 Sipahioğlu

11 Muçuoğlu (Muçoğlu) 42 Fazlıoğlu

12 Rüstemoğlu 43 İslamoğlu

13 Likepoğlu (Likeveoğlu) 44 Çolakoğlu

14 Küsküoğlu (Fuskoğlu) 45 Hüseyinbaşoğlu (Hasanbaşoğlu)

15 Öksüzoğlu 46 Kurdoğlu

16 Karakullukçuoğlu (Karakulakçıoğlu) 47 Terzioğlu

17 Tomaroğlu 48 Hacıalioğlu

18 Avcıoğlu 49 Hacıabdurrahmanoğlu

19 Kamiloğlu 50 Feyzioğlu

20 Ustaosmanoğlu 51 Tuğoğlu

21 Yesiroğlu (Esiroğlu) 52 Tarakçıoğlu (Tarakeroğlu)

22 Mollamahmutoğlu 53 Saparoğlu (Çahparoğlu)

23 Karaosmanoğlu 54 Kürdoğlu (Kürtoğlu)

24 Sivrioğlu 55 Karahasanoğlu

25 Sarıhanoğlu (Sarhanoğlu) 56 Çakıroğlu

26 Murtezaoğlu 57 Kutevoğlu (Kotevoğlu)

27 Araboğlu (Arapoğlu) 58 Uzunahmetoğlu

28 Demircioğlu 59 Kudaoğlu

29 Bayrakdaroğlu (Alemdaroğlu) 60 Köseoğlu

30 Ahmedoğlu 61 Fazlıbaşoğlu

31 Hacımehmetoğlu 62 Velikoğlu

1913 yılında Güneyce’nin nüfusunun 1853 kişiye çıktığı tespit edilmiştir. Bu nüfusun 989’unu kadın, 864’ünü ise erkek nüfus oluşturuyordu. Buna göre kadın nüfus 125 fazlaydı. Bu verilere göre 9 yılda Güneyce’nin nüfusunun 230 kişi arttığını görüyoruz. Yeni gelenlerle nüfus artışının çok hızlı olduğu görülmektedir.

Dedelerimizden duyduğumuz 1870-1913 yılları Günelce’de ziraat ve hayvancılık çok ilerdeydi. Bir bolluk dönemiydi. Bu dönemde ziraat ve hayvancılığın yanında gurbetçilikte ileri safhadaydı. Dedelerimiz çarlık Rusya’sından Romanya’ya kadar deniz yoluyla gurbete çıkmaktaydılar.

1914-1918 I. Dünya Savaşı, Rus işgali ve 1919-1923 Kurtuluş savaşı dönemlerinde Güneyce açısından sefalet yıllarıydı. Sefalet 1950 yıllarına kadar ikinci çalışacak neslin yetişmesine kadar sürmüştür.

1910 yıllarında dedelerimiz yaklaşık 3.000 hektarda tarım yaparken, biz bugün yaklaşık 300 hektarda tarım yapıyoruz. Kalan tarım alanı, terk ede ede ormana dönüşmüştür.

1834-1904 YILLARI GÜNEYCE’DE AKRABALARIN SENTEZİ

1834 yılındaki nüfus yazım belgelerinden Güneyce’ de 62 akrabanın yaşadığını görüyoruz. Bu akraba sayısı 1904 yılında 49 akrabaya düşmüştür.

Burada 1282 (1872) tapu kayıtlarına göre, Varda da 55 akraba çocuklarının tapu aldığı, tapularda komşu gösterilen ayrıca tapu almayan 24 akrabanın daha var olduğu görülüyor.

1834-1904 Osmanlı nüfus yazılımları ile 1872-1880 tapu kayıtlarının sonuçlarına göre akrabaları, alfabetik sıralamasına göre son 200 yılda Güneyce’ de 109 akrabanın konukladığı bunlardan bir kısmının göçtüğü bir kısmınınsa babaerkil olarak ocaklarının söndüğü görülmektedir.

Tapu kayıtları ile nüfus sayımları arasındaki devirlere göre bazı akrabaların, sonradan aldıkları unvanlara göre isimlendirilip değişik akraba gibi görüldüğü gözlemlenmektedir. Tahmini olarak ve incelemelere göre son 200 yılda Güneyce’ye 90 civarında akrabanın geldiği, göçtüğü veya babaerkil olarak ocağının söndüğü görülmektedir. 1750 yılından önce Güneyce’ye gelip göçenlerin sayısı belge bulunamadığından bilinmemektedir.

1904 YILI NÜFUS SAYIMI VE BUGÜN GÜNEYCE’DE YAŞAYAN AKRABALAR

1904 tarihli Osmanlı nüfus sayımına göre Güneyce’ de babaerkil olarak 49 akraba yaşıyor. Bu akrabalardan; TUĞOĞLU, KARAKULAKÇIOĞLU, MOLLAHÜSEYİNOĞLU (1913 yılında) ve USTAAHMETOĞLU akrabaları babaerkil olarak söndü. FEYZİOĞLU akrabası Kocaeli Suadiye köyüne göç etti. KILVEOĞLU akrabası ise I. Dünya Savaşında iki oğlunu şehit vererek söndü.

Bugün itibariyle Güneyce’ de babaerkil olarak kan bağı olan 43 akraba yaşamaktadır.

1904 TARİHLİ NÜFUS SAYIMINA GÖRE GÜNEYCE’DE YAŞAYANLAR VE HANELER

Sizleri aydınlatmak için 1904 tarihli nüfus sayım şeklini izah etmek gerekirse;

Nüfus memuru sabit bir yerde oturarak gelen aile reisinin ifadesine göre yazım (sayım) işlemini gerçekleştirirdi. Eski nüfus kimliğinizde hane numaraları şimdikinde ise sıra numaraları diye geçen bölüme verilen sayı yanı numara, 1904 yılında Güneyce’de nüfus yazım (sayım) memurunun nüfus defterindeki sıra sayfa numarasıdır. Evin kapı numarası değildir. Tüm Güneyce’nin nüfus defterine yazım sayfa numarasıdır.

1945 yılında kadar, yani Güneyce köy iken mahalle bölünmesi yoktur. Yer ve mevki isimleri vardır. Kambeça, Kolekli, Vanca, Likopar ve Halinzv.b.

1945 yılında belediye kurulunca Güneyce; Yeşiltepe, Kızıltepe, Çarşı, Köprübaşı ve Kurtuluş olarak beş mahalleye ayrıldı. Nüfus defterleri eski hane numaraları aynı kalarak mahallelere göre yeniden yazıldılar. Fakat bu yazımda da bazı haneler eski dedesinin evinin üstüne nüfus yazımını bıraktı. Fakat kendisi yeni oturduğu mahallede ikamet etmektedir.

1320-1904 TARİHİNDE GÜNEYCE’DE NÜFUS

MAHALLELER KADIN ERKEK TOPLAM

Kızıltepe Mah. 96 76 172

Yeşiltepe Mah. 207 199 406

Çarşı Mah. 195 172 367

Köprübaşı Mah. 159 151 310

Kurtuluş Mah. 193 175 368

TOPLAM 850 773 1623

1904 tarihinde Güneyce’ de 216 ayrı hanenin olduğunu görüyoruz. Yani 216 ayrı ev vardı ve kapı numaraları oluşmuştu. Tabi ki bitişik A-B bölümlü iki göz ev dediğimiz evlerde 216 hane Güneyce’ de 216 aile vardı anlamına gelmez. Birleşik baba yada dedenin aile reisliği altında aynı evde beraber yaşayan aileler de vardı.

216 aile evi müstakil ya da iki göz (A-B) evde ayrı yaşayan aileleri ifade etmektedir. Bugünde birleşik yada ayrı yaşayan ailelerimiz vardır.

Aile reisi olan evin en yaşlı erkeği birinci sıraya yazılarak nüfus defteri yazılmıştır. Hane de erkek yoksa en yaşlı kadın aile reisi olarak birinci sıraya yazılmıştır.

1904-2010 YILLARI ARASI AİLELER DE OLAN DEĞİŞİKLİKLER

MAHALLELER SÖNEN AİLE SAYISI GÖÇEN AİLE SAYISI ŞEHİT NEDENİYLE SÖNEN AİLE SAYISI MEVCUT AİLE SAYISI TOPLAM

Kurtuluş Mah. 4 – 2 41 47

Çarşı Mah. 3 2 4 38 47

Kızıltepe Mah. 2 – 1 18 21

Yeşiltepe Mah. 4 3 7 39 53

Köprübaşı Mah. 7 – 9 32 48

TOPLAM 20 5 23 168 216

Yukarıdaki çizelgede görüldüğü gibi geçen 97 yıllık sürede Güneyce’ de, 20 aile babaerkil olarak söndü. 5 aile Güneyce ’den başka İllere göç etti. Özellikle şehit nedeniyle sönen ocaklar ayrı olarak tabloda belirtilmiştir. 23 ailede doğurgan genç nüfus I. Dünya Savaşında şehit düştüğünden babaerkil olarak ocakları söndü.

Bugün tüm Güneyceliler 1904 yılında aile olarak bulunan 168 aileden (evden) artmaktayız.

Ailenin bildiğiniz gibi çekirdeği kadın ve kocadır. Buna sonradan çocuklar, hatta torunlarda eklenebilir. Erkek ve kadın olsun ölüm veya boşanma halinde yine de hane reisi bir aile sayılır.

Bugün itibariyle; Güneyce’ de 1313 bağımsız daire vardır. Güneyceli ailelerin %90’nı Güneyce dışında yaşamaktadır. Güneyceli aile sayısının 2.000 ‘in üzerinde olduğu nüfusunun ise 11.000 kişi civarlarında olduğu tahmin edilmektedir.

1913 YILINDA GÜNEYCE’DE NÜFUS

MAHALLELER KADIN ERKEK TOPLAM

Kızıltepe Mah. 113 84 197

Yeşiltepe Mah. 241 223 464

Çarşı Mah. 226 193 419

Köprübaşı Mah. 184 167 351

Kurtuluş Mah. 225 197 422

TOPLAM 989 864 1853

Elimizde olan belgelere göre I. Dünya Savaşı için Güneyce ‘den askere alınabilecek 325 kişi tespit edilmiştir. 1870-1897 tarihleri arasında 27 yaş grubu erkek biranda silah altına alınmıştır. Buna göre 27 yaş grubu erkekleri tek tek inceledik. Bilgileri nüfus defterlerinden doğruladık. Savaşa katılabilecek 325 kişiyi bu şekilde tespit ettik.

Osmanlı yasalarına göre mazeret kabul edilen; okumuş (hoca), sakat ve yabancı köyden evli olmak gibi mazeretlilerin 21 kişi olduğunu tespit ettik.

Dedelerimizden beri söylene gelen “Seferberlikte köyümüzden 300 kişi gitmiştir, bunların arasından 9 kişi gelmiştir” sözünü doğrularcasına askere alınan 300 dedemizin olduğunu saptadık.

MAHALLELER ŞEHİT GERİ DÖNEN OKUMUŞ GAZİ DİĞERLERİ TOPLAM

Çarşı Mah. 53 16 3 3 5 80

Kızıltepe Mah. 21 8 1 1 3 34

Kurtuluş Mah. 44 17 1 3 1 66

Köprübaşı Mah. 46 19 – – 2 67

Yeşiltepe Mah. 49 23 3 1 2 78

TOPLAM 213 83 8 8 13 325

Yukarıdaki listeye göre,

213 dedemiz şehit olmuştur.

83 dedemiz çeşitli sebeplerle birliğine ulaşamadan döndü.

8 dedemiz okumuş (hoca) olduğundan savaşa katılmadı.

8 dedemiz gerçek gazi olarak geri döndü.

13 dedemiz mazeretleri nedeniyle askere alınmadı.

ŞEHİT DÜŞEN DEDELERİMİZİN MEDENİ HALİ

MAHALELER      EVLİ    BEKAR     DUL      TOPLAM

Çarşı Mah.         32      18        3          53

Kızıltepe Mah.       15      4         2          21

Kurtuluş Mah.       26      15        3          44

Köprübaşı Mah.      33      13        –          46

Yeşiltepe Mah.       40       9        –          49

———————————————————————————-

TOPLAM           146      59        8         213

213 şehit dedemizin medeni haline göre, evli olan 146 dedemizin eşleri olan 146 ninemiz dul kaldı. Bekar olan dedelerimizin kardeşlerinden 59 kişinin nesli kesildi. 154 dedemizin çocukları yetim kaldı.

Çalışabilecek genç nüfusun (bilhassa gurbete işe gidecek) askere gitmesiyle gelir düştü. Güneycemizde Rus işgali, Kurtuluş Savaşı ve sonrasında büyük çapta fakirlik yaşandı. Bu durum II. doğurgan nüfusun 1950’lere kadar gurbete çıkması, çiftçilik yapması ile son buldu.

23 Ocak, ev, aile şehitler nedeniyle söndü.

Kaynak: Güneyce Belediyesi Bülteni – Kaynak

0
be_endim
Beğendim
0
be_enmedim
Beğenmedim
0
_a_rd_m
Şaşırdım
0
sinirlendim
Sinirlendim
0
_ok_k_zd_m
Çok Kızdım
Güneyce (Varda) Tarihi
Yorum Yap

Tamamen Ücretsiz Olarak Bültenimize Abone Olabilirsin

Yeni haberlerden haberdar olmak için fırsatı kaçırma ve ücretsiz e-posta aboneliğini hemen başlat.

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Uygulamayı Yükle

Uygulamamızı yükleyerek içeriklerimize daha hızlı ve kolay erişim sağlayabilirsiniz.

Giriş Yap

53R - Rize Haber Sitesi ayrıcalıklarından yararlanmak için hemen giriş yapın veya hesap oluşturun, üstelik tamamen ücretsiz!

Bizi Takip Edin