Türkçe Adı: Dağ Horozu
İngilizce Adı: Caucasian Grouse
Bilimsel Adı: Lyrurus Mlokosiewiczi
Yayılışı:
Türkiye’de İkizdere Bölgesinde yüksek vadilerde bulunduğu bilinmektedir.
Tanımlanması ve Fiziksel Özellikleri:
Uzunlukları 37-55 cm, kanat açıklığı 58-62 cm ve ağırlıkları Erkek 820–1005, dişi 710–820 gram’dır. Yumurtaları 51 mm boyunda 2-10 adet sarı-beyaz ve kırmızı-kahverengi lekelere sahiptir. Dağ horozu orta boy bir kuştur. Erkek kırmızı kaşların dışında, uzun derince çatallı bir kuyruk ve bütün-siyah kuş tüyüyle çok ayırıcıdır. Siyah olan tüyleri yakından bakıldığında mavi-yeşil renk veren yanardönerli bir görüntüye sahiptir. Omzunda beyaz bir leke, gözlerinin üzerinde belirgin şekilde iki yanda kırmızı ibikleri mevcuttur. Kanat altı tüyleri beyazdır. Dişisi, erkekten küçüktür, üst tarafı siyah çizgili, alt tarafı grimsi kahverengi renktedir. Dişinin kuyruğu erkeğinkinden kısadır ve köşeli uçludur. Dişiler cinsel ergenliğe birinci yılın sonunda erişirken erkekler cinsel erişkinliğe ikinci yılın sonunda erişirler. Yılda bir kez yavru yaparlar. Kuluçka süresi yaklaşık 20–25 gündür. Tür göçmen değildir. Mevsimsel olarak irtifa göçü gerçekleştirirler. Çok eşli kuşlardır. Üreme zamanı lek denilen gruplar oluştururlar. Bu gruplarda erkekler dişileri etkilemek umuduyla birbirlerine üstünlük sağlamaya çalışırlar. Lekler genelde güney yamaçlarda kar kaplı veya çayırlık alanlar üstünde gerçekleşir. Burada kanatlarından çıkan ince bir ıslık sesi eşliğinde erkekler çiftleşme danslarını yapar ve beyaz kanat altlarını tüm güzelliğiyle sergilerler. Bir kısım erkeklerse göğüs tüylerini kabartıp, kuyrukları havada paralel koşular yaparlar. Nisan, Mayıs ve Haziran ayları lek zamanları olmakla beraber bazı bireyler sonbaharda da kur davranışlarını sürdürürler. Dişiler tek başlarına kuluçkaya yatarlar, yuvalarını yoğun bitki örtüsü altına yaparlar. Dişi yumurtaları 20 ila 25 gün kuluçkaya yatırır. Civcivler yumurtadan çıktıktan sonra 10 ila 14 gün içinde kısa mesafeler için uçabileceklerdir.
Habitat:
Dağ horozu, yüksek dağ kuşudur ve yıl boyunca 1.500–3.000 metre yükseklikte ağaç sınırı ve alpin çayırlıklar arasında yerleşik olarak yaşar. Türkiye’de türün yaşam alanı ardıç ve ayı üzümü ile de ikame olabilen orman güllerinin yakınlarındaki çayırlardan oluşur. İğne yapraklı ağaçlar ve huş ağaçları üreme bölgelerine yakın olarak sıklıkla kaydedilen ağaçlardır. Ekolojileri kabaca yuva yapımında kullanılacak sık bitki örtüsü olan ve alanlarının sınırlarını belirleyebilecekleri açık alanlar gerektirir.
Beslenme:
Dağ horozlarının ana yiyecekleri bitkilerdir. Kış süresince ana besin kaynakları huş ağacının kedicikleri, ardıçların tohum ve iğneleri, kuşburnu ve kuş üvezi meyveleri, orman güllerinin yazdan kalan sürgünleri olmaktadır. Mayıs ortasından itibaren alpin bitki topluluklarının sapları, çiçekleri ve olgunlaşmamış tohumlarıyla beslenirler. Sonbaharda ise böğürtlen ve ayı üzümü gibi alpin meyveleri başlıca besin kaynakları olmaktadır. İlk 10–15 gün genç bireyler böceklerle, salyangoz ve örümceklerle beslenir.
Kyn Hazırlayanlar: Ali Ragıp Eraslan, Sercan Bilgin
